Ως παιδί με θυμάμαι να περνάω ώρες διαβάζοντας βιβλία ή μελετώντας πιάνο σε απόλυτη μοναχικότητα και ησυχία. Ήταν στη φύση μου, αυτή που πραγματικά ήμουν. Αλλά καθώς μεγάλωσα, τα πράγματα άλλαξαν δραματικά. Ο θόρυβος της καθημερινότητας ήταν πολύ δυνατός και έπρεπε να βρω έναν τρόπο να δημιουργήσω πλέον ηρεμία στο καθημερινό μου περιβάλλον.

Ωστόσο, όσο κι αν προσπάθησα στα χρόνια που ακολούθησαν να επαναφέρω εκείνη τη σιωπή στη ζωή μου, απέτυχα. Και το χειρότερο ήταν ότι δεν μπορούσα να το αποδεχθώ γιατί είχα τη λαθεμένη πεποίθηση ότι η σιωπή σημαίνει λάθος, ήττα, παραίτηση.

Αυτό πιστεύω ότι ισχύει για πολλούς από εμάς. Αντί να καταλαβαίνουμε και να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας όπως είναι, διανύουμε τη ζωή μας νομίζοντας ότι κάτι δεν πάει καλά με εμάς επειδή δεν ταιριάζουμε στον κανόνα της κοινωνίας για το τι είναι «κοινωνικά αποδεκτό». «Σιωπάς; Είσαι κότα», «η σιωπή είναι συνενοχή» και άλλα παρόμοια. 

Αργότερα, αφού με παρατήρησα περισσότερο, ήταν σαφές ότι αυτό που μου προκαλούσε ανησυχία δεν είχε να κάνει με εξωτερικές επιρροές ή ταμπέλες, αλλά μάλλον με το πώς εγώ φιλτράρω τις πληροφορίες και τι επέτρεπα να φθάσει τελικά σε μένα.

Έπιασα κυριολεκτικά τον εαυτό μου στα πράσα να προγραμματίζει τις απαντήσεις μου με βάση τα θέλω των άλλων, γιατί δεν ήθελα να στενοχωρήσω κανέναν. Και έτσι αντί να εστιάσω στις δικές μου ανάγκες, ανησυχούσα για το τι θα σκεφτούν ή θα πράξουν οι άλλοι. Τελικά έφθασα σε έναν νοητικό βάλτο όπου το μυαλό μου είχε να επεξεργαστεί προβλήματα, ανησυχίες και εμπόδια που φυσικά με άγχωναν πολύ και λαχταρούσα τη σιωπή και τη χαλάρωση που θα με βοηθούσαν να βρεθώ ξανά κοντά στον εαυτό μου.

Τότε κατάλαβα ότι η σιωπή που λαχταρούσα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ήταν εκείνη η σιωπή που είχα ήδη βιώσει ως παιδί τις ατελείωτες ώρες που μελετούσα πιάνο ή διάβαζα τα αγαπημένα μου βιβλία. Στο κοντινό μου παρελθόν και μέσα από την πρακτική μου ως σπουδάστρια ηχοθεραπείας, έπρεπε να καταγράφω σε ημερολόγιο τις αντιστάσεις μου (σωματικές, νοητικές, συναισθηματικές και πνευματικές) όπως επίσης και τα πράγματα που αντηχούσαν γύρω μου, το γνωστό «μου έκανε κλικ» που λέμε, καθώς και τις απελευθερώσεις οι οποίες συμβαίναν στη διάρκεια των ηχόλουτρων που παρακολουθούσα. Η όλη πολύμηνη διαδικασία με έβαλε σε ρόλο παρατηρητή, ο οποίος όμως δεν κρίνει αλλά αποδέχεται αυτό που είναι ως κάτι υπαρκτό και δημιουργημένο από εμένα.

Έμαθα ότι το να μένω μακριά από τον θόρυβο- εξωτερικό αλλά κυρίως εσωτερικό που ήταν και περισσότερο εξουθενωτικός-, με βοήθησε να ακούσω καλύτερα τον εαυτό μου τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.

Παρόλο που έχω ακόμα δρόμο να διανύσω για να κατακτήσω την απίστευτη δύναμη της σιωπής, αυτή η πρακτική αποκατάστασης  μου επέτρεψε να έχω κατά ένα μεγάλο μέρος τον έλεγχο του θορύβου γύρω μου, έχοντας τη δύναμη να μην τον αφήσω να με διαπεράσει. Με βοήθησε να καταλάβω ποιά ήμουν πάντα και απελευθέρωσα το μυαλό μου από ανούσιες σκέψεις, απόψεις και πεποιθήσεις που με ήθελαν στατική σαν άγαλμα.

Η αναζωογονητική αυτή σιωπή είναι πλέον μέρος της ζωής μου. Η εξάσκηση μου σ’αυτήν, όπως τότε που ήμουν παιδί. με δίδαξε ότι τελικά η σιωπή δεν είναι άβολη, δεν είναι άηχη, δεν είναι εντέλει ήττα, παραίτηση, ενοχή. Με δίδαξε επίσης ότι η παύση λίγων δευτερολέπτων πριν πω ναι ή όχι, μου δίνει την ευκαιρία να συνδεθώ με αυτό που θέλω και χρειάζομαι. Με βοήθησε να συνειδητοποιήσω ότι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν μόνο από το επίπεδο αντίληψής τους κι έτσι σταμάτησα να δικαιολογώ τις πράξεις και τις επιλογές μου, ενώ άρχισα να κατανοώ καλύτερα τις πράξεις των άλλων ατόμων. Σταμάτησα να λέω στους ανθρώπους περισσότερα από όσα έπρεπε να γνωρίζουν μια δεδομένη στιγμή. Εντέλει συνειδητοποίησα ότι όταν σταμάτησα να μιλάω απλώς για να μιλάω, μπορούσα να ακούσω τι έλεγε η καρδιά μου. Και αυτή μου έλεγε να αφήνω το αποτέλεσμα ως έχει, να σταματώ να κρίνω καταστάσεις και ανθρώπους, όπως επίσης και να σταματώ να ελέγχω τα πράγματα κατά το πώς θέλω εγώ να είναι.

Στον τομέα του ήχου και της μουσικής και μέσα από χρόνια εμπειρίας και πρακτικής εξάσκησης ως επαγγελματίας μουσικός, κατάλαβα ότι οι παύσεις, δηλαδή οι μουσικές «σιωπές», -που συνήθως στο στάδιο της εκμάθησης ενός μουσικού οργάνου είναι άβολες  για το 99% των μαθητών , οι οποίοι δεν τις τηρούν- , όταν συντονιστούν με τη φυσική αναπνοή του εκτελεστή, παύουν να λειτουργούν εκτελεστικά και γίνονται οργανικές καθώς σωματοποιούνται. Τότε μπορούν να αναβαθμίσουν τις λεγόμενες «μουσικές ανατριχίλες» στον ακροατή- που ενδεχομένως έχει φροντίσει ο συνθέτης να υπάρχουν σε τεχνικό επίπεδο – και να τον συμπαρασύρουν σε ένα ηχητικό ταξίδι απελευθέρωσης συναισθημάτων.

Και αυτό γιατί η παράταση της σιωπής έχει τόσα πολλά να πει που εντέλει ενδυναμώνει και καλλωπίζει τον ήχο.

Τότε ο μουσικός «ερμηνεύει» το μέσα του και δεν αναπαράγει απλώς τη μουσική παρτιτούρα και ο κόσμος καταλήγει στο συμπέρασμα ότι έχει μπροστά του έναν «μεγάλο ερμηνευτή».

Στα ταξίδια μου ανά τον κόσμο βρέθηκα πολλές φορές σε καθυστερήσεις ακόμα και ακυρώσεις πτήσεων στο αεροδρόμιο λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών (μια φορά μάλιστα παρέμεινα μια ολόκληρη μέρα στο αεροδρόμιο πριν κατορθώσω να βρω τρόπο να επιστρέψω στο σπίτι μου εν μέσω ισχυρής χιονοθύελλας!). Έβλεπα μαινόμενους επιβάτες να επιτίθενται στο προσωπικό εδάφους με τον πιο εξωφρενικό τρόπο. Τα ίδια έκανα και γω. Άφηνα το άγχος και το θυμό μου να συσσωρευτεί μέσα μου, αντί να αποδεχτώ ότι αυτού του είδους η κατάσταση ήταν εκτός ελέγχου από μεριάς μου και να αναγνωρίσω ότι μπορούσα να επιλέξω να παραμείνω ήρεμη και να αναζητήσω εναλλακτικές λύσεις.

Στο τελευταίο μου ταξίδι πριν μερικούς μήνες στην Μποτσουάνα, η δεύτερη πτήση ακυρώθηκε κι αυτό ουσιαστικά σήμαινε ότι αυτομάτως έχανα και την τρίτη πτήση η οποία ήταν προγραμματισμένη μετά από δύο ώρες για να φθάσω εγκαίρως στον προορισμό μου. Έτσι για ένα ταξίδι που διαρκεί περίπου μια μέρα, εγώ έκανα τρεις ολόκληρες ημέρες! Τι έμαθα απ’όλο αυτό; Καταρχήν παρατήρησα ότι επικράτησε μέσα μου πρόσκαιρος πανικός για πολλούς και διάφορους λόγους (πως θα επικοινωνήσω με όσους έπρεπε καθώς είχα εξαντλήσει το δωρεάν wi-fi του αεροδρομίου,  που θα βγάλω τη νύχτα, τι πρέπει να κάνω για να αναπροσαρμόσω το πρόγραμμά μου κτλ.). Επίσης αισθάνθηκα την ανάγκη να έχω κάποιον δικό μου άνθρωπο ως συνταξιδιώτη για να μοιραστούμε το άγχος όσο και τη λύση του προβλήματος, βασικά ήθελα να μοιραστώ τον πόνο μου. Παρόλα αυτά αποδέχτηκα πολύ γρήγορα το γεγονός ότι πρέπει να τα βγάλω πέρα μόνη μου και να ακούσω τι έχει να μου πει ο εσωτερικός μου παρατηρητής -ο οποίος είναι πάντα γαλήνιος αφού το μόνο που κάνει είναι απλά να με παρατηρεί-. Έτσι άρχισα να ψάχνω και εντέλει να βρίσκω λύσεις για όλα τα προβλήματα που μέχρι πρότινος είχαν χαλάσει την καλή μου διάθεση και ενέργεια. Και μέσα απ’όλη αυτήν τη διαδικασία, τελικά βρήκα την καλύτερη εξυπηρέτηση (μέχρι και αναβάθμιση σε business class πήρα και παραμονή σε VIΡ σαλόνι!) και πραγματικά απόλαυσα αυτές τις τρεις ημέρες μέχρι να φθάσω στην Μποτσουάνα.  Αυτή η εμπειρία – μια ακόμα από τις πολλές ταξιδιωτικές παρόμοιου είδους- με βοήθησε να καταφέρω να ελέγχω τον τρόπο με τον οποίο ανταποκρίνομαι στις προκλήσεις και την αρνητικότητα γύρω μου.

Όταν γύρω μας όλα φαίνονται να καταρρέουν, αυτό που μπορεί να μας κρατάει όρθιους είναι η συγκέντρωση στον εαυτό μας.

Το να μένω σιωπηλή και παρατηρητική,  διευρύνει την προοπτική μου και με βοηθάει να παρακολουθώ τις σκέψεις μου για να κατανοώ καλύτερα τις καταστάσεις. Αυτή η πρακτική φέρνει ολοένα και περισσότερο γαλήνη στην καθημερινότητά μου, βοηθώντας με να αγκαλιάσω την υπομονή και να παραμένω παρατηρητής του εαυτού μου και των άλλων ατόμων και καταστάσεων, προτού δράσω επιδιώκοντας πάντα το καλύτερο για μένα αποτέλεσμα. Αν έχω ένα μήνυμα να περάσω αυτό είναι:

Aφήστε τη σιωπή να γίνει προτεραιότητά σας καθημερινά.

Αναγνωρίστε τον θόρυβο γύρω σας, αλλά μην προσπαθήσετε να τον καταπολεμήσετε. Συμμετέχοντες στα χαλαρωτικά ηχόλουτρα που κάνω, αναφέρουν συχνά ότι ενοχλούνται από τους εξωτερικούς θορύβους (μια σειρήνα ασθενοφόρου που περνάει στο δρόμο, ένα σκυλί που γαυγίζει) αλλά ακόμα και από θορύβους μέσα στην αίθουσα (πχ η βαριά αναπνοή κάποιου, το θερμαντικό σώμα).  Τότε λέω ότι όταν αποδεχτούμε ότι θα υπάρχει πάντα θόρυβος στη ζωή μας (είτε εξωτερικός αλλά είτε μέσα μας), θα καταλάβουμε ότι δεν είναι δύσκολο να τον απενεργοποιήσουμε.

Μπορούμε να απενεργοποιήσουμε το ραδιόφωνο στο αυτοκίνητο, να θέσουμε το κινητό σε αθόρυβη λειτουργία και να απενεργοποιήσουμε τις ειδοποιήσεις με ένα κλικ. Μπορούμε να σταματήσουμε να διαβάζουμε ειδήσεις καταστροφολογίας και πανικού και να περιορίσουμε την έκθεσή μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με μια απόφαση. Μπορούμε να σταματήσουμε  να ακούμε αυτά που δεν προάγουν τον εαυτό μας  με μια δέσμευση προς αυτόν.

Γιατί όπου εστιάζουμε την προσοχή μας, εκεί βρίσκεται και η ενέργεια μας.

Αν εστιάσουμε την προσοχή μας στον ήχο του ασθενοφόρου, θα ακούσουμε αυτόν τον ήχο και τίποτα άλλο. Αν εστιάσουμε την προσοχή μας στο ήχο του θεραπευτικού γκονγκ όταν κάνουμε ηχόλουτρο, θα ακούσουμε αυτόν τον ήχο και τίποτα άλλο. Αν εστιάσουμε τον προσοχή μας στην μπάσα φωνή ενός ατόμου, θα ακούσουμε μόνο αυτήν και τίποτα άλλο. Αν εστιάσουμε την προσοχή μας στην κακοπροαίρετη κριτική που μας ασκεί κάποιος, θα κολλήσουμε εκεί. Και αυτό συμβαίνει γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος παρόλο που μπορεί να ακούει κυριολεκτικά  όλους τους ήχους που βρίσκονται μέσα στα όρια της ανθρώπινης ακοής και συνηχούν ταυτόχρονα (μια σειρήνα ασθενοφόρου, ένα γαύγισμα, μια μπάσα φωνή που λέει στο σκυλί να μην γαυγίζει, τον ήχο του γκονγκ), εντέλει ακούει πραγματικά τον ήχο που  αποφασίζει να εστιάσει σε κάθε κλάσμα δευτερολέπτου καθότι η ανάλυση του ήχου είναι μονοκάναλη, δηλαδή ένας ήχος τη φορά μπορεί να μας περάσει το μήνυμά του, ενώ οι υπόλοιποι μπαίνουν στο παρασκήνιο.  Εντέλει εστιάζουμε στο τι θέλουμε να «ακούσουμε» πραγματικά- ακόμα και αν αυτό φαίνεται σαν μια αυτόματη διαδικασία.

Με παρόμοιο τρόπο, αν εστιάσουμε την προσοχή μας στη σιωπή, αυτήν θα ακούσουμε και τίποτα άλλο. Η σιωπή δεν είναι απουσία ήχου, η σιωπή είναι γεμάτη απαντήσεις.

«Υπάρχει τουλάχιστον ένα πράγμα που ακούμε ότι δεν είναι ήχος, και αυτό είναι η σιωπή που συμβαίνει όταν οι ήχοι εξαφανίζονται», λέει ο συγγραφέας Ian Phillips, καθηγητής φιλοσοφίας και ψυχολογικών και εγκεφαλικών επιστημών.

Εντέλει μπορεί να ακουστεί η σιωπή;

Κατά τη διάρκεια της καραντίνας έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του Νορβηγού εξερευνητή και συγγραφέα Άρλιν Καγγέ, «Σιωπή, στην Εποχή των Θορύβων». Ο συγγραφέας γράφει: «Κι όμως, η σιωπή πρέπει να μιλάει. Εκείνη να μιλάει κι εσύ να συνδιαλέγεσαι μαζί της και να αξιοποιείς αυτό που σου προσφέρει».

Για να συνδιαλέγεσαι όμως μαζί της, είναι καλό να την αφήσεις να ακουστεί πρώτα.

Photo art click: “Silence’, self portrait, Soundquest© 2021

17.7.2023